پیش گفتار
الحمد لله ربِّ العالمین و الصلاة و السلام علی اشرف الأنبیاء و المرسلین محمد(ص) و آله الطاهرین.
قال الله تعالی:
{أفَلایَتَدَبَّرُونَ الْقُرْءَآنَ أمْ عَلىَ قُلُوبٍ أقْفَالُهَا}[1]
آیا آنها در قرآن تدبّر نمیکنند، یا بردلهایشان قفل نهاده شده است؛
قال رسول الله(ص): «اَلقرآن مَأدَبَةُ اللهِ، فَتَعَلَّمُوا مَأدَبَتَهُ مَا استَطَعتُم»؛ قرآن سفرۀ ضیافت خداست تا میتوانید از ضیافت او فرا گیرید».[2]
قال علی(ع) «وَ تَعَلَّمُوا الْقرآن فَإِنَّهُ أحْسَنُ الْحَدِیثِ وَ تَفَقَّهُوا فِیهِ فَإِنَّهُ رَبِیعُ الْقُلُوبِ وَاسْتَشْفُوا بِنُورِهِ فَإِنَّهُ شِفَاءُ الصُّدُورِ وَ أحْسِنُوا تِلَاوَتَهُ فَإِنَّهُ أَنْفَعُ الْقَصَصِ»[3] قرآن را بیاموزید، که آن نیکوترین سخن است، در آن اندیشه کنید، که بهار دلهاست، از نورش شفا جویید، که آن شفابخش سینه‌هاست و نیکو بخوانید؛ زیرا که آن سودمندترین داستان (تاریخ) است.
آزادی اندیشه، در قالب امر به تفکّر، تعقل، تدبّر و مانند آن، در بیش از سیصد آیه از آیات قرآن کریم مطرح شده است و مهم‌تر آن که خداوند نزول قرآن را برای هدف تعقّل و تدبّر معرفی مینماید:
{إِنَّا أنزَلْنَاهُ قُرْءَانًا عَرَبِیًّا لَّعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ}[4]
ما کتاب خود را به صورت قرآن عربی نازل کردیم تا شاید شما تعقّل کنید.
در آیه 29 از سوره ص میفرماید:
{کِتَابٌ أنزَلْنَاهُ إِلَیْکَ مُبَارَکٌ لِّیَدَّبَّرُوا آیَاتِهِ وَ لِیَتَذَکَّرَ أوْلُوا الالْبَابِ}
این کتابی است پر برکت که بر تو نازل کردهایم تا در آیات آن تدبّر کنند و خردمندان متذکر شوند.
قرآن کریم، گشودن بند و زنجیرها را از دست و پای مردم و آزاد کردن آنان را یکی از بهترین نعمت‌ها وره آورد رسالت پیامبر اسلام میداند: {وَ یَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَ الْأَغْلالَ الَّتی کانَتْ عَلَیْهِمْ}.[5]
و بارهای سنگین، و زنجیرهایی را که بر آنها بود (از دوش و گردنشان) بر میدارد.
بدترین، زنجیرها، زنجیر جهل و نادانی است که انسان گرفتار آن نمیتواند حقایق را بشناسد.
لذا قرآن کریم و معصومین(ع) تأکید فراوان به سؤال کردن از دانشمندان نمودهاند، امام محمد باقر(ع) میفرماید:
«وَ قَالَ: الْعِلْمُ خَزَائِنُ وَ مَفَاتِیحُهُ السُّؤَالُ فَاسْألُوا رَحِمَکُمُ اللهُ فَإِنَّهُ یوجرفی العلم أرْبَعَةٌ السَّائِلُ وَ الْمُتَکَلِّمُ وَ الْمُسْتَمِعُ وَ الْمُحِبُّ لَهُمْ».[6]
دانش گنجینه‌هایی است و کلید‌های آن پرسش است، بپرسید خدایتان رحمت کند چرا که درباره دانش به چهار نفر پاداش داده میشود: پرسنده، پاسخ دهنده، شنونده، و دوستداران آنان.
خدا را سپاسگذارم، یکی از آرزوهای دیرین بنده بر آورده شد، از سالیان پیش هر موقع قرآن کریم را تلاوت میکردم به بعضی از مطالبی سؤال بر انگیز بر میخوردم، علاقه داشتم علت و جهت آن را بدانم هر انسانی دارایی این حس کنجکاوی است، میخواهد مجهولات برایش روشن شود، مخصوصاً در مسائل قرآنی، این کتاب آسمانی ومعجزه خالده رسول گرامی اسلام که در یایی از معارف و مطالب ارزشمند در آن نهفته است آن مطالب را در مرور زمان جمع‌آوری و به صورت سؤال و جواب باذکر منابع و مدارک، تهیه و تنظیم نمودم و در اختیار علاقه‌مندان و دانش پژوهان قرآنی قرار دادم، هدف عمده در همه نوشته‌هایم حل مشکلات و پاسخگویی به سؤالاتی است که در زمینه مسائل اسلامی (حوزوی وغیره) مطرح است خصوصاً برای جوانانی که حسّ کنج کاوی و تحقیق برای آگاهی به مسائل دینی و قرآنی دارند.
3 شعبان المعظم 1434
حوزه علمیه قم
محمد باقر فاضلی بهسودی (کوه بیرونی)